صدای حماسه
در آخرین روزهای شهریورماه 1359، جنگ تمامعیاری علیه كشور و دولت نوپای جمهوری اسلامی ایران آغاز شد. حدود یك سال بود كه گوش مردم این كشور با سرودهای شادِ پیروزی انقلاب و روز 22 بهمن آشنا شده بود، سرودهایی كه از سالیان سال پیش در خفا شروع شده، ولی از سال 1357 به بعد متنوعتر و زیباتر و پُرصداتر میشد. سرودهای زیبای ایام انقلاب توسط شعرای نامی و در بعضی موارد گمنام و توسط آهنگسازانِ خوشذوق و خوانندگان معتقد دوران انقلاب، گوش مردم و روح و روان آنها را سیراب و شاداب كرده بود.
ابیاتی زیبا چون: «صدا، صدای گلوله...»، «ایران، ایران، رگبار مسلسلها»، «اَلملكُ یبقی مَعَ الكفر»، » خمینی ای امام...» و... فضای كشور را پُر كرده بود و با ورودِ رهبر كبیر انقلاب سرودهایی چون «بوی گُلِ سوسن و یاسمن آمد...» و... روح را جلا میداد. انقلاب اسلامی با درهم شكستن مقاومتِ نظامی هوادارانِ حكومت پهلوی به پیروزی رسید و تا آخرین روزهای شهریور 1359 جوانان ما، آزمونهای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی پُرباری را از سر گذراندند و حركت بلوغآمیز جدّی و سنگینی را طی كردند. در نیم روز 31 شهریور، جنگندههای عراق چند نقطهی مهم ما را كوبیدند و شرایط جنگی تمام كشور را در بر گرفت. در این شرایط هركس در هر زمینه كه توانایی داشت، در جای خود قرار گرفت و در فاصلهی زمانی كوتاهی قدرتمندترین سرودهای جنگی در قالب «نوحه»های جنگ، «سرود»های جنگ،«مارش»های نظامی، «مرثیه»های شهدا و... فضای كشور را مملو ساخت. جوانان خوشصدای بسیاری در لباس سرباز، بسیجی، پاسدار، نظامی و غیرنظامی و... از سراسر ایران همانطور كه در غم از دست دادن همشهریان و هممحلیهایشان مرثیه میسرودند و میخواندند، در تهییج همقطارانِ خود، نوحههای مهیج میخواندند. آرام آرام بعضی نوحهها فراگیر شد و بعضی صداها بر فراز صداهای دیگر قرار گرفت. آهنگران (حاج صادق) با نوحهی «با نوای كاروان» غلامرضا كویتیپور و حسین فخری با نوحهی «محمد نبودی...»، حاج منصور اصفهانی با نوحهی «فَاَستقم كما اُمِرت...» و بسیاری نوحهخوان دیگر از سراسر ایران شاخهی ترد و نازك نوحههای جنگی را به درختی پُربار و تناور تبدیل كردند.
مربیان مدارس اشعار پُراحساس شُعرای جوان یا سالخورده را با موسیقی تلفیق كردند و سرودهای بسیاری را برای تقویت روح و روان یارانشان در جبههها میساختند و از طریق آنتنهای صداوسیما به گوش آنها میرساندند. گردانها و گروهانهای بسیجی و سرباز در دستههای چند ده نفری و چند صد نفری یكصدا این نوحهها و سرودهها را میخواندند و با عزمی محكم به سوی پیروزی حركت میكردند.
شعرا و آهنگسازان شاغل و غیرشاغل در سازمان صداوسیما نیز پابهپای تمام مردم آثار قدرتمند و جاودانهای تقدیم این حركت عظیم كردند. بلندگوهای بزرگ كه روی سقف جیپهای نظامی و تویوتاهای لندكروز بسته شده بود، فضای شهرهای جنگی و مناطق نظامی را با سرودهایی چون «ایران، ای سرای امید...»، «اندك اندك جمع مستان میرسند...»، «میگذرد كاروان سوی گل ارغوان» و... عطرآگین مینمود. تارهایی كه در استودیوهای صدابرداری تهران به صدا درمیآمد، انعكاساش در فضاهای جبهههای جنگ به گوش میرسید. كلماتی كه در منازل شعرا به ذهن خطور میكرد، بر زبان عزاداران سرباز و بسیجی و پاسدار جاری میشد.
گروههای موسیقی نظامی با اجرای مارشهای علیرضا دلبری و... به هنگام حملههای بزرگ و عملیاتهای سنگین شور و نشاط خاصی در سراسر كشور ایجاد میكردند و هیجان بسیاری در قلب و روح مردم به وجود میآوردند. مردم به محض شنیدن این صداها، پیچ صدای رادیوها را باز میكردند تا بیشتر بشنوند و آمادهی هرگونه فداكاری باشند. هر روز حمله بود و هر روز شهید و هر روز دُعا و... هر روز خبرهای خوش از پیشروی به سوی آزادسازی مناطق اشغال شده و سرنگونی صدامِ خونریز و هر روز خبر از موفقیتهای بیشتر و بیشتر جوانان و رزمندگان ایران... از سال 1359 تا 1367 جنگی تمامعیار كشور ما را به خود مشغول داشت و از این راه آثار بسیاری به دست آمد. توان نظامی و اقتصادی و سیاسی ایران بسیار بالا رفت و تولید آثار هنری در تمام زمینهها به رشدی چشمگیر دست یافت در عرصههای سینما، ادبیات، موسیقی، نقاشی و... آثار ماندگار فراوانی تولید شد كه هنوز كه هنوز است پُرقدرت بر جای هستند.
در عرصهی موسیقی، حجم عظیمی از نوحهها، سرودها، مارشها و موسیقیهای فیلم به جای مانده است كه در نقاط مختلف پراكندهاند و جای دارد كه این آثار در یك نقطه متمركز شوند. بسیاری اشخاص بنا بر سلیقه و ذوق شخصی تعداد زیادی از این آثار را كه حتی سازندگانشان آنها را در اختیار ندارند، جمعآوری كردهاند.
وقتی برای اولین بار به معروفترین و پُركارترین نوحهخوان جنگ گفتم: از نوحههای خودت چند تا داری با شنیدن كلمهی «هیچ»، متوجه شدم كه چه حجم عظیمی از كار در پیش روی است.
تاكنون آثار بسیار زیادی از نوحهها و سرودها و مارشهای زمان جنگ با شناسنامه و بیشناسنامه گردآوری شدهاند و امید است كه بهزودی با نظم و ترتیب درست و صحیحی در اختیار علاقهمندان قرار گیرد.