کار دفاع مقدس باید دلی باشد
یکی از مباحثی که سینمای دفاع مقدس را از سایر گونههای سینمایی متمایز میکند، نیاز به امکانات و تجهیزات مناسب است. موضوعی که اتفاقا مورد انتقاد فیلمسازان این حوزه است و آنها از قدیمی شدن و کار افتادان این تجهیزات گلایه میکنند.
اینکه سینمای دفاع مقدس پر از جذابیت و کشش است و میتواند سالهای متوالی با داستانهای تاثیرگذار و واقعیاش مخاطبان علاقهمند را به سینما بکشاند، موضوعی روشن و قابل تامل است. اما از آنجا که این گونه سینمایی برای ساخت به امکانات و شرایط متفاوتتری نسبت به سایر ژانرهای سینمایی نیاز دارد به طبع تولیدات آن هم مسیر متفاوتتر و پیچیدهتری را در پیش رو خواهد داشت. مسیری دشوار که همواره در این سالها خودنمایی کرده و بارها از آن به عنوان عاملی بازدارنده در جهت تولیدات فیلمهای دفاع مقدسی مطرح شده است. شاید این موضوع به اندازه اهمیت و تاثیرگذاری که در تولید چنین آثاری وجود دارد به آن توجه نشده است. هر چند ممکن است گاهی در مراسم یا سخنرانیهایی مورد توجه برخی مسئولان قرار گرفته باشد. اما فیلمسازان و فعالان این حوزه با طرح گلایههایی خبر از کمبود امکانات تولید آثار سینمایی دفاع مقدس میدهند.
گلایههایی از سختی ساخت فیلمهای دفاع مقدسی
برای مثال غلامرضا موسوی تهیهکننده سینما در گفتوگویی چنین گفته است: «واقعیت این است که ساختن فیلم در مورد خود دفاع مقدس دو وجه دارد، یکی آثار اجتماعی و بخش دیگر نیز به خود دفاع مقدس و نبرد و صحنههای آن مربوط میشود. وی در ادامه افزوده: «در مورد بخش دوم متاسفانه امکانات نیست و باید ساخته شود. اگر کسانی دوست دارند این نوع فیلم را بسازند، طبیعتا در بازار توپ و تانک حضور پیدا نمیکنند. این وسایل باید به طور منطقی رایگان در اختیار فیلمساز و تهیهکننده گذاشته شود تا تهیهکننده بتواند در این فیلمها فعالیت کند. اگر قرار باشد هزینهای بابت این اتفاقات خرج شود، بسیار گران است از این رو بخش خصوصی امکان کار در حوزههایی مانند تولید فیلمهای دفاع مقدس از نوع میدان نبرد را ندارد.»
حسن نجاریان تهیه کننده سینما و تلویزیون که سال گذشته با فیلم موفق «موقعیت مهدی» در جشنواره فیلم فجر حضور داشت، درباره مسائل و مشکلات موجود در سر راه فیلمسازن این حوزه چنین بیان کرده است: «ما که کار جنگی ساختهایم و در جریان ساخت آثاری از این دست بودیم میدانیم که کار جنگی ساختن به شدت سخت و طاقت فرساست و حمایتها بیشتر در گفتار افراد دیده میشود و در عمل حمایت کمی صورت میگیرد. همانطور که در طول زمان تولید هم آقای حجازیفر (کارگردان فیلم موقعیت مهدی) از عدم حمایت برخی ارگانها و نهادها گلایهمند بود اما با همه مشکلات، هادی حجازی فر توانست کاری آبرومند و خوب بسازد که از همه نظر قابل دفاع است.»
مهدی جعفری که در کارنامه حرفهای خود تجربه کارگردانی فیلمهای دفاع مقدسی را دارد در زمان ساخت فیلم «یدو» با انتقاد از عدم حمایت نهادهای مربوط برای ساخت فیلمهای دفاع مقدس چنین گفت: «نهادهایی که قرار بود به ما کمک کنند حمایتی نکردند و در واقعیت برای ساخت فیلم های دفاع مقدس باید روی پای خود ایستاد و نباید روی حمایت نهادهای مربوط حساب کرد.»
همه این انتقادها و اعتراضات به کمبود امکانات و نبود موقعیت مناسب برای ساخت فیلمهای دفاع مقدسی در شرایطی عنوان میشود که متاسفانه تا نامی از این دست آثار برده میشود، بسیاری، ذهنشان به سمت سفارشیبودن و دریافت حمایتها و پشتیبانیهای فراوان ارگانها و سازمانهای مربوطه میرود؛ در حالی که اگر حمایتهای این چنینی بود که دیگر این همه گلایه وجود نداشت.
در اولویت قرار دادن سینمای انقلاب و دفاع مقدس
خوشبختانه در سالهای اخیر این مسئله مورد توجه مسئولان قرار گرفته است تا جایی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همزمان با برگزاری جشنواره فجر سال گذشته در جمع خبرنگاران چنین گفت: «در سال آینده به صورت روشن و مشخص برنامه حمایتی جدی را در حوزه تولید فیلمهای سینمایی خواهیم داشت. تاکید میکنم که بودجه ویژهای را در سال جاری برای تولیدات و حمایت از آن در سینما و به صورت ویژه در حوزه انقلاب و دفاع مقدس قرار دادهایم. ما از همه فضای کاری در سینما حمایت میکنیم اما اولویتهای مربوط به حمایت سیستم، وزارتخانه و سازمان سینمایی و بنیاد فارابی، فیلمهای انقلابی و دفاع مقدس است. اما این به آن معنا نیست که گونههای دیگر سینمایی مورد توجه قرار نگیرند، در واقع سینمای انقلاب و دفاع مقدس در اولویت ما قرار دارد.»
این مسئله از دید رئیس جمهور هم پنهان نماند و ایشان در مراسم افطاری که در ماه رمضان امسال با هنرمندان داشتند اعلام کردند که «باید بیشتر به اینموضوع پرداخته شود چراکه باید مراقب باشیم گروههایی که در این ژانر کار میکنند مورد حمایت قرار گیرند.»
در همین زمینه این پرسشها مطرح میشود که کمبودها چه مشکلاتی را به وجود آورده و چگونه میتوان آنها را مرتفع و حل کرد؟ اساسا حمایتها باید چگونه صورت گیرد که کاربردی و هدفمند باشد؟ مهدی سجادهچی نویسنده آثار مطرح دفاع مقدسی چون «روز سوم» و «خاک سرخ» به این پرسشها پاسخ داده است.
حمایت از آثاری که با ارزشهای انسانی نوشته میشوند
سجادهچی درباره مشکلاتی که بر سر راه تولید فیلمهای دفاع مقدسی وجود دارد، به ماهنامه سرو گفت: متاسفانه پس از گذشت 40 سال و علیرغم فراز و نشیبهای بسیار و موفقیتهایی که این نوع سینما در کشور داشته، هنوز (این سینما) در شرایط گلخانهای قرار دارد. از بحران عمومی مخاطب سینما که بگذریم و با وجود اراده بالای مدیران برای تولید آثار دفاع مقدس، ریلگذاری مناسبی برای تولید این گونه سینمایی ایجاد نشده است. هر بار صرفا با هزینههای بسیارِ تولید، امکان ساخت آنها را فراهم میکنند که در غیر این صورت تقریبا ساخت یک فیلم دفاع مقدس در شرایط طبیعی و عادی ناممکن است. برای آزمودن درستی این ادعا، کافی است آمار خیل عظیمِ فیلمسازان این عرصه که اینک پای از آن بیرون کشیدهاند، مشخص شود.
این نویسنده در پاسخ به این پرسش که حمایتها در جهت تولید فیلمهای دفاع مقدس باید چگونه و برای کدام آثار صورت گیرد؟ بیان کرد: آثاری که با ارزشهای انسانی و با پرداخت به جزئیات لطیف روحیات رزمندگان هشت سال دفاع مقدس نوشته شوند، چه در قالب سینمایی و چه به شکل سریال باید مورد حمایت فرهنگی و اقتصادی قرار گیرند.
سینمای دفاع مقدس باید در دل سینماگران از نو جوانه بزند
در سالهای اخیر جنس فیلمهای دفاع مقدسی تا حدودی تغییر کرده است. روایتها اغلب برگرفته از اتفاقات و داستانهای واقعی هستند و زندگی برخی فرماندهان و رزمندگان در معرض توجه قرار گرفته است. سجادهچی درباره نقاط ضعف و قوت این نوع آثار و ارزیابی سناریوهایشان عنوان کرد: این بخش هم از همان فراز و فرودها یا آزمون و خطاهاست. هیچ قاعدهای وجود ندارد که بر مبنای آن لزوما پرداخت فرماندهان اصلی جنگ، مبدل به نوع اصلی سینما شود. نه اینکه لازم نباشد بلکه ضرورتی ندارد.
به گفته او، در حال حاضر شاید تنها اسامی قهرمانان جنگ، اراده و بودجه لازم را برای تولید یک فیلم فراهم میآورد که اگر این طور باشد نشان از یک ایراد ساختاری دارد.
اهمیت سینمای دفاع مقدس و محبوبیت آن در میان مردم بر کسی پوشیده نیست. اما چگونه میتوان آن علاقه مردم به سینمای دفاع مقدس را در دهه ۶۰ و ۷۰ دوباره زنده کرد و آن را به ژانر نخست مخاطبان سینما بدل کرد؟ نویسنده فیلم «روز سوم» در پاسخ به این پرسش چنین گفت: شاید پاسخ این سوال با برخی از گفتههای قبلی من متناقض به نظر برسد، ولی اینطور نیست. سینمای دفاع مقدس، امروز نیاز به شرایط طبیعی و عادی تولید سینمایی دارد. این سینما باید به تدریج از گلخانه و کانون توجه مسئولین بیرون آمده و و در دل سینماگران، بدون سفارش و بودجههای کلان از نو جوانه بزند.
وی با تاکید بر اینکه کار دفاع مقدس باید دلی باشد، افزود: در غیر این صورت در بهترین حالتها هم شکست میخورد. اما تاکید میکنم که نباید این امر به یکباره صورت پذیرد و باید در یک برنامهریزی مثلا دو یا سه ساله بخش خصوصی و بدنه عاشق سینما تولید این نوع آثار را بر عهده بگیرند.