ضربات دریایی ایران
اولین عملیات دریایی ارتش چهل روز پس از آغاز جنگ تحمیلی، اجرا شد. نیروی دریایی ارتش که از نخستین روزهای جنگ در کنار رزمندگان و مدافعان ایران اسلامی بود، در ماه دوم جنگ تصمیم گرفت صادرات نفت عراق از خلیج فارس را قطع کند. به همین دلیل عملیات «اشکان» را طراحی و اجرا کرد.
یک. امیر علیاکبر اخگر: اولین عملیات دریایی ارتش چهل روز پس از آغاز جنگ تحمیلی، اجرا شد. نیروی دریایی ارتش که از نخستین روزهای جنگ در کنار رزمندگان و مدافعان ایران اسلامی بود، در ماه دوم جنگ تصمیم گرفت صادرات نفت عراق از خلیج فارس را قطع کند. به همین دلیل عملیات «اشکان» را طراحی و اجرا کرد.
سه ناو جوشن، گردونه و پیکان مامور به اجرای این عملیات در شمال خلیج فارس شدند. در ابتدای صبح روز عملیات (نهم آبان ماه سال 59) یک فروند هواپیمای دشمن توسط ناو پیکان شناسایی و ساقط شد. ناو جوشن سکوی نفتی الامیه عراق را هدف قرار داد. ناو گردونه نیز به سکوی نفتی البکر حمله کرد. حمله ناوهای ایرانی به سکوهای نفتی عراق موفقیتآمیز بود و نیروها پس از اجرای عملیات بدون هیچگونه تلفاتی به ساحل خودی بازگشتند. دو سکوی نفتی عراق نیز برای مدتی غیرفعال شدند و صادرات نفت عراق قطع شد.
دو. امیر عبدالله معنوی: حمله جنگندههای ارتش بعث عراق به جزیره خارک موجب شد تا ایران نیز به دو سکوی نفتی عراق یعنی البکر و الامیه حمله کند. عمده صادرات نفت عراق از این دو سکو انجام میگرفت. نیروی دریایی ارتش در عملیات اشکان با وارد کردن صدماتی به این دو اسکله، ضربات سنگینی به رژیم بعث عراق وارد کرد.
سه. امیر علیاکبر اخگر: عملیات «شهید صفری» دومین عملیات دریایی ارتش یا به عبارتی دیگر مرحله دوم عملیات «اشکان» بود. این عملیات یک هفته پس از انجام عملیات اشکان به اجرا درآمد.
در این عملیات، تکاوران نیروی دریایی ارتش در دو گروه، اسکلههای البکر و الامیه را به تصرف خود درآوردند. سپس با جایگذاری مواد انفجاری، صدماتی به آن اسکلهها وارد کردند و مجدد مانع از صادرات نفت عراق به دیگر کشورها شدند.
چهار. ناخدا مجید منصوری: در عملیات شهید صفری، 27 نفر از تکاوران نیروی دریایی به همراه 2 هزار و 500 پوند مواد منفجره، سلاح و تجهیزات توسط یک فروند کشتی از بندر بوشهر عازم سکوی نفتی نوروز شدند. دو فروند ناوچه موشکانداز مسئولیت پشتیبانی و مراقبت از این کشتی را برعهده داشتند تا در صورت بروز هرگونه تهدیدی از سوی دشمن، وارد عمل شده و امنیت کشتی را حفظ کنند.
وضعیت جوی نامناسب و دریا مواج بود. به همین دلیل مشکلاتی برای نزدیک شدن کشتی به اسکله البکر به وجود آمد. در نتیجه ماموریت این کشتی به ناوچه پیکان (یکی از دو ناوچه شرکتکننده در عملیات) واگذار شد. کشتی در بازگشت از منطقه به ناوچه پیکان نزدیک شد و در وسط دریا کنار پیکان پهلو گرفت.
پس از اینکه تکاوران، تجهیزات و مهمات به ناوچه پیکان منتقل شد، ناوچه با خاموش کردن رادار و دیگر سامانههای الکترونیکی که انتشار امواج دارد، به سوی اسکله البکر حرکت کرد. ناوچه با مانور خاص و استفاده از چهار موتور، خود را به پایه اسکله نزدیک کرد. تکاوران با استفاده از نردبان، تجهیزات و مهمات را روی اسکله منتقل کردند. سپس ناوچه به سوی اسکله الامیه رفت و در آنجا نیز نیروها، تجهیزات و مهمات را تخلیه کرد.
در همین زمان به ناوچه اعلام شد که سه فروند ناوچه عراقی در حال نزدیک شدن به اسکلهها هستند. نیروها و سلاحهای ناوچه پیکان آماده به کار شدند. پیکان به سرعت به سوی ناوچههای عراقی حملهور و با شلیک پیاپی توپ 76 میلیمتری، یک ناوچه دشمن منهدم شد. دو ناوچه دیگر نیز به طرف خورعبدالله فرار کردند.
ناوچه پیکان به دنبال دو فروند دیگر حرکت کرد که در ادامه با شلیک موشک توانست یکی دیگر از ناوها را هدف قرار دهد. ناوچه پیکان پس از این درگیری به بوشهر مراجعت کرد و پس از تکمیل سوخت، مهمات و آذوقه دوباره به منطقه عملیات بازگشت و به سوی اسکلهها رفت. تکاوران دریایی که مواد منفجره را نصب کرده بودند به ناوچه پیکان منتقل و از منطقه دور شدند. البته تعدادی از افراد هم برای فعال کردن فیوزها ماندند که صبح روز شانزدهم آبان با بالگردها به بوشهر بازگشتند.
مواد منفجره نصب شده بر روی پایانهها یکی پس از دیگری منفجر شدند و تمام آسمان منطقه را دود ناشی از آتشسوزی گرفت.
پنج. امیر علیاکبر اخگر: سومین عملیات دریایی ارتش هفتم آذر ماه سال 59 با عنوان «مروارید» اجرا شد. این عملیات ابتدا قرار بود چهارم آذر انجام شود، اما به دلیل اینکه شرایط آب و هوایی مناسب نبود، زمان اجرای آن به تعویق افتاد. هدف از اجرای این عملیات، وارد آوردن خسارتهای بزرگ به پایانههای نفتی الکبر و الامیه و تکمیل عملیاتهای شهید صفری و اشکان بود.
نیروها و تجهیزاتی که در این عملیات دریایی حضور داشتند، عبارت بودند از تیمهای عملیات ویژه هفت نفره، بالگردهای ضدسطحی AB 212 با پشتیبانی پروازی یک فروند بالگرد SH3D، ناو موشکانداز پیکان، ناو جوشن و یک فروند یدککش. هر تیم عملیات ویژه شامل فرمانده تیم، افسر اطلاعات، افسر مخابرات و 4 نفر تکاور ویژه بود.
شش. امیر ناصر سرنوشت: یک روز پیش از اجرای عملیات مروارید، درگیری شدیدی بین ایران و عراق در زمین، دریا و هوا به وجود آمد. در این درگیری به میگها و ناوهای عراقی ضرباتی وارد شد.
در روز هفتم آذر ماه نیز تکاوران نیروی دریایی ارتش توانستند افسران و درجهداران بعثی را بر روی اسکلههای البکر و الامیه به اسارت بگیرند. این اتفاق برای عراقیها بسیار تحقیرآمیز و باورنکردنی بود. آنان فکر نمیکردند در دریا چنین شکست بزرگی را متحمل شوند.
هفت. امیر حبیبالله سیاری: نیروی دریایی ارتش در عملیات مروارید و همزمان با گذشت 67 روز از جنگ تحمیلی، ضمن آنكه نیروی دریایی دشمن را شكست داد، بسیاری از بنادر عراق از جمله امالقصر، فاو و بصره را به محاصره خود درآورد. ایران با جلوگیری از صادرات و واردات هرگونه كالا به عراق، بزرگترین ضربه را به توان اقتصادی این كشور وارد آورد و اگر برخی كشورها به یاری عراق نمیآمدند، این كشور بیش از شش ماه نمیتوانست در مقابل ایران دوام بیاورد.
هشت. خلبان علیرضا نمکی: نیروی هوایی ارتش در عملیات مروارید نقش پشتیبانی و تعیینکننده داشت. من دستور دادم تا چهار فروند فانتوم برای اجرای عملیات مروارید آماده شود، بر روی هر یک از فانتومها نیز شش موشک ماوریک نصب شود که در مجموع بیست و چهار بمب بر روی چهار فروند فانتوم نیروی هوایی نصب شد.
میگهای 23 ارتش بعث عراق برای غرق کردن ناوچه پیکان و انهدام فانتومها وارد آسمان شدند. آسمان به مانند دریا شلوغ بود. تامکتهای ایرانی نیز برای پشتیبانی از فانتومها وارد آسمان شدند. در این درگیری جنگندههای ایرانی توانستند، شش فروند از میگهای دشمن را منهدم سازند و نیروی هوایی ایران دست برتری در آسمان داشته باشد.
در مرحله پایانی عملیات که ناوچه پیکان به فرماندهی محمدابراهیم همتی مورد حمله غافلگیرانه ناوچه اوزای عراقی قرار گرفت، یک فروند فانتوم ایرانی به خلبانی سرهنگ عباس عابدین و مجهز به موشکهای ماوریک از پایگاه شکاری بوشهر پرواز کرد و به سوی منطقه عملیاتی رفت. هنگامی که فانتوم به اوزا رسید، با شلیک چهار یا پنج موشک به سوی اوزا آن ناوچه مهاجم را نابود کرد.
نه. امیر عبدالله معنوی: در عملیات مروارید نیروهای ایرانی به فرماندهی افراد شجاعی همچون شهید محمدابراهیم همتی (فرمانده ناوچه پیکان) اسکلههای البکر و الامیه را هدف قرار دادند. شهید همتی از دوستان و همکاران خوبم بود. او با شجاعت و توانمندی بسیار بالایی که داشت، توانست نیروها را سازماندهی و در عملیات مروارید به کار گیرد.
ناوچه پیکانی که همتی فرمانده آن بود، در هنگام بازگشت از انجام ماموریت در عملیات مروارید به صورت غافلگیرانه هدف شلیک موشک یک ناوچه عراقی (اوزا) قرار گرفت. دریادار همتی به همراه همرزمانش در آن حادثه به شهادت رسید و آسمانی شد.
رژیم بعث عراق پس از شکستی که در عملیات مروارید از سوی نیروهای ایرانی متحمل شد، برای مقابله با توان رزم دریایی ایران دست به دامان کشورهای غربی و عربی شد. از این رو از کشور فرانسه هواپیماهای سوپراتاندارد و موشکهای ضد کشتی اگزوسه خریداری کرد تا به وسیله آن نفتکشها و ناوهای ایرانی را هدف قرار دهد. کشورهای عربی همچون عربستان، بحرین، کویت و امارات نیز به عراق کمک کردند تا صادرات نفت عراق انجام بگیرد و مشکلات واردات کالا کاهش یابد.
ده. امیر ناصر سرنوشت: هدف اصلی از اجرای عملیات مروارید انهدام نیروی دریایی ارتش عراق بود و طراحی این عملیات به این شکل بود که ما برای درگیری و ارتباط مستقیم با دشمن باید آنها را به نحوی به دریا میکشاندیم و دیدیم بهترین راه آن است که به عنوان یک طعمه از خودمان استفاده کنیم. سکوی البکر را بگیریم و آنها را تحریک کنیم تا به دریا بیایند که خوشبختانه این عملیات با موفقیت و با همکاری خلبانان هوادریا انجام شد. ایران از آن تاریخ به بعد توانست کنترل خلیج فارس و تنگه هرمز را در اختیار بگیرد و اجازه ندهد عراق نیروی دریایی داشته باشد.
عملیاتهای پیروز اشکان، شهید صفری و مروارید امروزه به عنوان یک واحد درسی در دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش (دافوس) تدریس میشود. دانشجویان غیرایرانی اعم از پاکستانی و... که در این دانشگاه تحصیل میکنند نیز این درس را میگذرانند. طراحی و اجرای این عملیاتهای پیچیده و فنی در چهل سال پیش برای بسیاری از دانشجویان تعجبآور است و آنان با علاقه به نکات و جزئیات این عملیاتها توجه میکنند.