انرژی هستهای کلیدی برای دستیابی به دیگر اهداف استراتژیک
یکی از دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در پی پیروزی انقلاب در بهمن ۱۳۵۷ بدون هیچگونه تردیدی در حوزه انرژی هستهای است و شاید مذاکرات هستهای ایران در طول بیش از 12 سال گذشته و سنگ اندازیهایی که در این راستا صورت میگرفت، تأییدی بر همین مدعای جمهوری اسلامی باشد.
صنعت هستهای ایران در کنار کش و قوسهای سیاسیاش، دستاوردهای مهمی برای کشورمان به دنبال داشته است، دستارودهایی از جمله تکیه بر توان داخلی و اعتماد به دانش و تخصص جوانان در عرصه علمی که باعث شد کسانی که در آن سوی دنیا خودباوری ملت ما را هدف گرفتهاند، در رسیدن به این هدف ناکام بمانند. در ارتباط با دستاوردهای هستهای ایران در طول 40 سال گذشته، همچنین راههای حفظ آن، به بهانهی روزهای دی ماه که مصادف است با ترور دو تن از دانشمندان هستهای گفتگو با فریدون عباسی رییس سابق سازمان انرژی اتمی انجام دادیم.
عباسی معتقد است چرخش سانتریفیوژها حاصل چرخش کارخانهها و تولید علم در جامعه ما بود، اما دولت با تعطیلی آن باعث فرار مغزها شد و امروز تعطیلی بسیاری از تحقیقات را باید از جمله دستاوردهای این نوع نگاه غلط در اداره کشور دانست. او تاکید میکند شرایط نظام بینالملل به گونهای است که برای حفظ و ارتقای موقعیت خود استفاده از علوم استراتژیکی مانند فناوری هستهای، اجتنابناپذیر است.
یکی از سوالاتی که معمولا از سوی مردم مطرح میشود این است که لزوم دستیابی به فناوری هستهای چیست و پافشاری بر این دانش چه توجیهی دارد؟
فناوری هستهای دارای مزایای بیشماری است که با توجه به اهمیت و لزوم بهرهبرداری از انرژی هستهای در حال حاضر و آینده، کشورهای دارای این فناوری تلاش گستردهای را برای حفظ انحصار آن به کار بستند ولی در نهایت دانشمندان ایرانی ثابت کردند که ذهن خلاق ایرانی معجزه میکند و کارشکنیهای قدرتهای استکباری هم نمیتواند مانع عزم و اراده ملت ایران شود.
در پاسخ به سوال شما میتوان گفت علاوه بر مزایای گوناگون اقتصادی، علمی، زیستمحیطی، پزشکی، تامین انرژی و... که استفاده از انرژی هستهای به همراه دارد، در حال حاضر شرایط نظام بینالملل به گونهای است که برای حفظ و ارتقای موقعیت خود استفاده از علوم استراتژیکی مانند فناوری هستهای، اجتنابناپذیر است. از سوی دیگر در دنیای کنونی مفهوم امنیت تغییر یافته است و کشورهایی که میخواهند در قرن 21 به عنوان پایگاه قدرت مطرح شوند، دستیابی به نظام دفاعی و اقتصادی مبتنی بر تکنولوژیهای برتر را که بر محور قدرت نرمافزاری قرار دارد به عنوان مهمترین کانال امنیتی برای خود جستوجو میکنند. در حقیقت بهرهبرداری از انرژی هستهای میتواند به عنوان کلیدی برای دستیابی به دیگر اهداف استراتژیک مورد استفاده قرار گیرد.
جایگاه واقعی دستاوردهای هستهای ایران در طول 4 دهه گذشته چیست ؟
انقلاب اسلامی ایران را باید سرآغاز تحولات بزرگ و بنیادین در ایران دانست. با گذشت بیش از 4 دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، امروز جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر دانشمندان داخلی به یکی از کشورهای دارنده دانش هستهای تبدیل شده است و بی شک دستاوردهای هستهای را میتوان یکی از بزرگ ترین افتخارات نظام جمهوری اسلامی دانست. در طول چهار دهه پس از انقلاب افتخارات بسیاری از طریق فعالیت محققان کشورمان علیرغم همه توطئهها و تحریمها در حوزههای مختلف حاصل شده است.
بدون شک ضرورت دستیابی به تکنولوژی هستهای در دنیای امروز از زیر بناییترین فناوریها محسوب میشود. پیشبینی بحران انرژی و سوخت در دهههای آینده و میدان وسیع کاربرد دانش هستهای در تمام علوم روز اعم از پزشکی، کشاورزی، مهندسی ساخت و ... از جمله دلایلی است که ضرورت سرمایهگذاری بر تحقیقات گسترده هستهای را برای کشورها توجیه پذیر مینماید. نگاهی به تلاشهای منطقهای و بین المللی نیز نشان میدهد که بسیاری از کشورها این ضرورت را درک کرده و گامهای عملی را در تجهیز و دستیابی به این فناوری پاک آغاز کردهاند.
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، کشورهای غربی اجرای موافقتنامهها و قراردادهای خود از جمله ساخت نیروگاه بوشهر را به حالت تعلیق درآوردند. یکی از شرکتها حاضر به تکمیل نیروگاه هستهای بوشهر نشد و سایر کشورهای غربی و آمریکا نیز از انتقال هرگونه تجهیزات و فناوری هستهای به جمهوری اسلامی ایران خودداری کردند. کشورهای طرف قرارداد فناوری صلح آمیز هستهای ایران در قبل از انقلاب اسلامی مثل آلمان، فرانسه، انگلیس و …نسبت به اجرای قراردادهای منعقده که قانونی و تحت نظارت آژانس بوده و حتی مبالغ آن را نیز دریافت کرده بودند، استنکاف نمودند.
اما به رغم تمام سختیها و کارشکنیهایی که از سوی غرب و در ابعاد مختلف هستهای بر کشور ما تحمیل شد دانشمندان توانمند کشورمان توانستند به موفقیتها و پیشرفتهای قابل توجهی در زمینه دانش هستهای دست یابند.
مصادیق این دانش هستهای کدامها است؟
از جمله پیشرفتهای هستهای ایران در طول 4 دهه پس از انقلاب میتوان به مرکز تحقیقات هستهای تهران اشاره کرد، این مرکز به سبب سابقه طولانی و توان علمی و فنی حاصل از کادر مجرب خود، همواره پیشاهنگ فعالیتهای علمی و پژوهشی فناوری هستهای در ایران بوده است. رآکتورهای هستهای تولید نیرو، تولید سوخت هستهای، غنیسازی اورانیوم، نیروگاههای اتمی و تحقیقاتی، ساخت سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته و مبارزه با آفات، کاربردهای هستهای در پزشکی مانند رادیوایزوتوپها و رادیو داروهای تولید شده از دیگر کاربردهای فناوری هستهای در بخش کشاورزی و پزشکی مرهون تلاش نخبگان ایرانی و صبر و استقامت ملت ایران و رهنمودهای مقتدرانه رهبر معظم انقلاب بوده و هست و خواهد بود. با اذعان به این امر که انواع تحریمهای خارجی که بیرحمانه بر ملت ما تحمیل شد نتوانست جلوی این پیشرفتها را بگیرد.
با توجه به تلاشهای فراوانی که برای دستیابی به تکنولوژی هستهای صورت گرفته است، چگونه باید از آن محافظت کرد و موانع موجود در این زمینه چیست؟
متاسفانه توافق هستهای راه دستیابی نسلهای آینده ایران را به انرژی و مواد استراتژیک بسته است بنابراین این قیود باید از بحثهای علمی کنار رود. حال که آمریکا بدعهدی کرده و چند ماه گذشته از برجام خارج شد میبایست این فرصت را غنیمت شمرده و دست از گدایی اروپا برداریم.
این درحالی است که متاسفانه برخی مسئولان که وابستگی فکری به غرب پیدا کرده و دست گدایی به سمت اروپا دراز کردهاند، اگر میخواهند چنین رویهای را ادامه بدهند بهتر است جناح انقلابی زمام اجرایی کشور را به عهده بگیرد.
امروز باید با پروژههای بزرگ کار کنیم تا به این ترتیب پاسخی به عطش علمی جوانان کشورمان شود، در غیر این صورت همیشه با مهاجرت فکری سر و کار داریم. باید به این نکته توجه کنیم که چرخش سانتریفیوژها حاصل چرخش کارخانهها و تولید علم در جامعه ما بود، اما دولت با تعطیلی آن باعث فرار مغزها شد و امروز تعطیلی بسیاری از تحقیقات را باید از جمله دستاوردهای این نوع نگاه غلط در اداره کشور دانست.
نیروی انسانی متخصص سرمایه ملی است که نباید آن را مفت به خارج از کشور صادر کنیم. اما متاسفانه چنین رویهای در کشور وجود دارد زیرا شرایط زندگی در حد یک عالم را در جامعه ایجاد نمیکنیم.