شهید چمران مانع از سقوط اهواز شد
بیش از 4 دهه از شهادت دکتر مصطفی چمران میگذرد، اما همچنان اقدامات و ابتکارات او مورد توجه نظامیان و دانشگاهیان است. مناجات و نیایشهای وی نیز مورد خوانش مردم و جوانان میباشد. برای آشنایی بیشتر با این شهید و اقدامات ستاد جنگهای نامنظم که وی پایهگذار آن بود، به گفتگو با مهندس «مهدی چمران» برادر شهید دکتر مصطفی چمران پرداختیم که در ادامه میخوانید:
نقش شهید چمران در مقاومت و مقابله با رژیم صهیونیستی در جنوب کشور لبنان چه بود؟
اولین گروه مقاومت در لبنان که مسلح بود، توسط شهید چمران پایهگذاری شد. این گروه در برابر رژیم صهیونیستی ایستاد و با آنها جنگید. اسرائیل ارتفاعات «بنت جبیل» را به اشغال خود درآورد و از آن ارتفاعات به جنوب لبنان مسلط شد. دشمن از آنجا میتوانست تمامی مناطق جنوب را هدف قرار دهد.
دکتر چمران گروههای مبارز فلسطینی و برخی از احزاب لبنانی را هماهنگ و آماده کرد تا به موقعیت صهیونیستها در آن ارتفاعات حمله کنند. آنها توانستند تانکهای اسرائیلی را بر روی تلهای «مسعود» و «شلعبون» هدف قرار دهند و منهدم سازند. اسرائیلیها پس از آن حمله، از ارتفاعات بنت جبیل عقب نشستند. این موفقیت زمانی به دست آمد که هنوز انقلاب اسلامی به پیروزی نرسیده بود و مسلمانان و شیعیان در لبنان قدرتی نداشتند.
بقایای تانکهای اسرائیلی تا مدتها بود. گروهی از صدا و سیما به آنجا رفتند و گزارش خبری تهیه کردند. خودم و شهید چمران نیز از آنجا عکس گرفتیم. حجتالاسلام سید احمد خمینی هم یک بار به آنجا آمد و از بقایای تانکها بازدید کرد. در نظر داشتیم بنای یادبودی در آنجا بسازیم، وزارت خارجه نیز موافقت کرد اما کمکاری صورت گرفت و این موضوع به فراموشی سپرده شد.
چرا شهید چمران علیرغم مسئولیتهای مهمی که داشت، پس از آغاز جنگ ایران و عراق به مناطق جنگی رفت و در خط مقدم با دشمن جنگید؟
دکتر چمران ایدهاش این نبود که بنشیند، از دور فرمان دهد و فرماندهی کند. جنگ که آغاز شد، خودش به منطقه رفت و با دشمن جنگید. او و آیتالله خامنهای که نمایندگان امام خمینی (ره) در شورای عالی دفاع بودند، همراه با ۶۰ نفر دیگر با یک هواپیمای نظامی C130 ارتش عازم جنوب شدند.
البته آنها پیش از آنکه عازم شوند، خدمت امام خمینی (ره) رسیدند و از ایشان کسب تکلیف کردند. دکتر چمران در کمتر از یک روز با فراهم آوردن تدارکات و نیروهایی به خوزستان رفت. او همچنین لیستی از سلاحهای نیمهسنگین و مهمات مورد نیاز آماده کرد و به ما داد تا آنها را تهیه کنیم و به جنوب بفرستیم. آن سلاحها در مدت کوتاهی آماده و به اهواز فرستاده شد.
دشمن با تانکهایش خط پدافندی تشکیل داده بود. در روز پیش میآمد و در شب توقف میکرد. شهید چمران شبها به دشمن حمله میکرد تا خطوط و آرایش نظامی دشمن شکسته شود و از پیشروی آنها در روز جلوگیری گردد. هر شب حدود 15 نفر با شهید چمران به سوی تانکهای دشمن میرفتند. البته شناساییها در روز انجام میگرفت.
آنها در شب اول نتوانستند تانکی را هدف قرار دهند که در خاطرات رهبر معظم انقلاب نیز آمده است، اما دکتر چمران و نیروهایش از شبهای بعد موفق شدند تانکهای دشمن را به آتش بکشند. حملات شبانه و پی در پی آنها موجب شد تا آرایش نظامی دشمن به هم ریخته شود.
دکتر چمران در تمامی حملات حضور داشت و سختترین کارها را انجام داد. او به مواضع خطرناکی رفت و از آنجا دشمن را هدف قرار داد.
نقش شهید چمران و ستاد جنگهای نامنظم در حفظ شهرهای مهمِ خوزستان همچون اهواز چه بود؟
اگر ستاد جنگهای نامنظم نبود و شهید چمران آن حملات را انجام نمیداد، اهواز سرنوشت دیگری پیدا میکرد. دکتر چمران در حماسه آزادسازی سوسنگرد مجروح و در بیمارستان بستری شد. من در بیمارستان بودم که مهندس غرضی استاندار وقت خوزستان به عیادت دکتر چمران آمد. او به من گفت که اگر دکتر چمران به خوزستان نیامده بود و آن حملات را انجام نمیداد، اهواز سقوط کرده بود.
نیروهای عراقی تا چند کیلومتری اهواز و تا «دُبّ حردان» پیش آمده بودند و اگر حرکت دیگری انجام داده بودند، میتوانستند به اهواز برسند. در اهواز سنگرهای زیرزمینی ایجاد شده بود و رزمندگان هر شب منتظر بودند که عراقیها وارد شهر شوند.
آن نیرویی که توانست مانع از سقوط اهواز شود، شهید چمران بود. البته ارتش در صحنه حضور داشت، اما تانکهایش نمیتوانست تحرکی داشته باشد، چراکه به سرعت از سوی دشمن هدف قرار میگرفت. دکتر چمران به سرهنگ قاسمی فرمانده لشکر ۹۲ زرهی گفت: «شما تیراندازی نکنید. با هر شلیکی که انجام میدهید، موقعیتتان را برای دشمن مشخص میکنید و او با موشکهای ضدزره مالیوتکا شما را هدف قرار میدهد.» عراق توانسته بود چند تانک ایرانی را هدف قرار دهد که بقایای آن تا اواسط جنگ در کنار جاده اهواز- خرمشهر بود.
دکتر چمران میگفت صدام ابتدا به دنبال اشغال خرمشهر و آبادان است. سپس به سراغ اهواز میآید تا خوزستان را از ایران جدا کند. او این را خدمت امام خمینی (ره) نیز شرح داده بود. بنابراین او 800 نفر نیرو را با سفارش آیتالله بهشتی به خرمشهر فرستاد و خودش نیز به دفاع از اهواز پرداخت.
شهید چمران به همراه نیروهایش توانست با انجام حملاتی، دشمن را متر به متر عقب براند و اهواز را حفظ کند. اغلب تاکتیکها و روشهایی که دکتر چمران اجرا کرد، ابتکاری بود. عراق طی چند ماه ۲۰ کیلومتر عقبنشینی کرد و در منطقهای به نام «امامزاده سیدعباس» در جاده اهواز - خرمشهر پدافند کرد.
جنگ آب چگونه شکل گرفت و شهید چمران در این رابطه چه اقداماتی انجام داد؟
دکتر چمران در کنار رودخانه کارون، ایستگاهی با ۱۰۰ پمپ آب تاسیس کرد. کانالی نیز به طول ۲۶ کیلومتر و به عرض 20 الی 30 متر ساخت تا آب کارون را به آن کانال منتقل کند. آن ایستگاه در مدت کمتر از یک ماه ساخته شد؛ کاری که ممکن بود یک سال به طول انجامد. پمپهای مورد نیاز در ایران نبود و از خارج خریداری شد. برای تامین برق آن پمپها نیز یک مهندس هندی شبانهروز با ما همکاری کرد.
آن کانال نیز آب را از زیر راهآهن اهواز - اندیمشک و جادههای اهواز - اندیمشک و اهواز - حمیدیه عبور میداد و به نزدیکی روستای «سکینه» در منطقه دُبّ حردان میبرد تا آب زیر پای دشمن بیافتد. با این کار جلوی پیشروی دشمن گرفته شد، برخی از تانکهای عراقی در گل فرو رفتند و ما توانستیم آنها را هدف قرار دهیم.
البته عراقیها پس از مدتی برای مقابله با این طرح، دو خاکریز به ارتفاع 6 متر روبروی خودشان ایجاد کردند. یک کانال هم درست کردند تا آب به کارون بازگردد؛ موضوع دوم را ما از تصاویر هوایی فهمیدیم. این وضعیت تا عملیات بیت المقدس ادامه داشت تا اینکه دشمن از منطقه «جُفیر» و «کرخهکور» عقب نشست. بعد از جنگ روستائیان و کشاورزان درخواست دادند تا این کانال باقی بماند و از آن استفاده کنند.
دکتر چمران همچنین در منطقه کرخهکور و در ارتفاعات نزدیک به روستاهای «فرسیه» و «عباسیه»، سد خاکی ساخت. آب بسیاری پشت آن سد جمع شد، دریاچهای به وجود آمد و جلوی حرکت عراقیها در آن منطقه گرفته شد. آن دریاچه به اندازه یک لشکر کارآیی داشت. ابتکارات شهید چمران در کنار حملات چریکی او موجب شد تا از پیشروی دشمن جلوگیری شود.
حملات دشمن در جبهه غربی اهواز چگونه دفع شد؟
دکتر چمران پیشبینی کرده بود که عراقیها از سوی حمیدیه و غرب اهواز نیز حمله خواهند کرد. او یکی از اساتید دانشگاه که تخصصش عمران و سازه بود را به بالای تپههای «فولی آباد» برد و به او گفت در اینجا یک سنگر عمومی و بزرگ که در برابر بمبارانهای دشمن مقاوم باشد، بساز. پایین ارتفاعات نیز کانال حفر کن و با خاک آن جلوی کانال خاکریز بزن. روبروی خاکریز هم برای اینکه تانکهای دشمن نتوانند پیشروی کنند، با تیرآهن، نبشی و... موانعی درست کن. شهید چمران با این تدبیر توانست جبهه غربی اهواز را نگه دارد و از پیشروی عراقیها در آن جبهه جلوگیری کند.
بنیاد شهید چمران چه اقداماتی برای معرفی این شهید انجام داده است؟
بنیاد شهید چمران در تنهایی و غربت است. کسی با ما همکاری ندارد، البته خودمان هم نخواستیم از کسی چیزی بگیریم و به جایی وابسته باشیم. تمام آثار به جا مانده از شهید چمران در این بنیاد نگهداری میشود. از مجموع سخنرانیها، دستنوشتها و... شهید چمران 12 جلد کتاب منتشر شده است.
نیایشهای شهید چمران را در سه کتاب منتشر کردیم. دکتر چمران اطلاعات بسیار خوبی در خصوص کشور لبنان داشت که حدود یک سال وقت گذاشتم، دستنوشتههای ایشان را در این خصوص جمعآوری و در کتابی با عنوان «لبنان» منتشر کردم. این کتاب تا مدتها مورد استفاده وزارت امور خارجه بود.
در خصوص کردستان نیز پیش از آغاز جنگ، پنجشنبه و جمعهای به منزل مادر امام موسی صدر در قم رفتیم که دکتر چمران در آنجا در این خصوص نوشت، اما کتاب ناتمام ماند که من پس از شهادت دکتر چمران براساس دستنوشتهها و سخنرانیهایش تکمیل کردم و به انتشار رساندم.
کتابهای «انسان و خدا»، «رقصی چنین، میانه میدانم آرزوست» (حماسه آزادسازی سوسنگرد)، «زیباترین سروده هستی» و «ترجمه دعای کمیل» نیز توسط این بنیاد منتشر شده است. کتاب «روزه» هم که براساس سخنرانیهای شهید چمران است، آماده انتشار میباشد.
مردم و جوانان در سالهای گذشته استقبال خوبی از کتاب «خدا بود و دیگر هیچ نبود» داشتند و بیش از صد بار تجدید چاپ شد. این اتفاق نشان میدهد که مردم به شهید چمران علاقهمند هستند و اگر همکاریهای خوبی صورت بگیرد، دیگر کتابهای ایشان نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت.