بررسي لزوم بازگرداندن پيكر شهدا بعد از جنگ
واژه «تفحص» از ريشه فحص، به معني جستوجو، جستن، كنكاش، يافتن، كشف و پيدا كردن است و در اصطلاح به معناي كاوش و كندن زمين براي كشف پيكر مطهر شهداست.
با پايان يافتن جنگ تحميلي و پذيرش قطعنامه 598 از سوي جمهوري اسلامي ايران در سال 1367 بحث تبادل اسرا و بازگرداندن پيكر مطهر مفقودين به طور خاصي مطرح شد و بدين ترتيب اندكاندك كلمه تفحص بار معنايي جديدي يافت.
مناطق مرزي بين دو كشور كه به آرامش نسبي رسيده بود تا چندي قبل دستخوش نبردهاي سخت و تن به تن بود، از همين رو براي مسوولان امر محرز بود كه بسياري از پيكرهاي مطهر شهدا در خطوط مقدم نبرد و درگيري برجاي مانده و از طرفي انتظار خانواده مفقودين با بازگشت عدهاي از آزادگان به آغوش گرم خانوادهها به اوج رسيده و لحظهشماري براي رسيدن اخبار جديدي از ايشان شروع شده بود.
با پايان جنگ تحميلي، بيشتر واحدها و يگانهاي سپاه و ارتش مستقر در مناطق و خطوط عملياتي كارشان به اتمام رسيد اما براي واحد «تعاون رزمي» اين پايان، شروع مجددي بود، از اين نظر كه اين واحد در طول جنگ براي رسيدگي به وضعيت مفقودين، كمك به خانوادههاي ايشان از نظر بازگرداندن وسايل باقيمانده از شهدا و مجروحين به خانوادهها، انتقال شهدا از مناطق به شهرها و جابهجايي و انتقال اجساد گمنام به معراج شهدا براي رسيدگي و شناسايي هويتشان و... تشكيل شده بود كه ارائه سوابق و جزئيات آن فرصتي ديگر ميطلبد كه بماند و تنها به اين جمله اكتفا ميشود كه افراد تشكيلدهنده گروههاي اوليه تجسس و تفحص شهدا از مسوولان و نيروهاي تعاون و تخريب يگانها بود.
در طول تاريخ جنگهاي صورت گرفته ميان كشورها، هيچگاه به طور خاصي بازگرداندن پيكرها و كشتههاي صحنههاي نبرد (به شكل كندوكاو زمين) مطرح نبوده مگر به موارد استثنا كه نميتوان سازمان يا نهادي را براي انجام مستقيم اين كار معرفي كرد، اما در جنگ تحميلي و بعد از آن از سوي ايران و به دلايل عاطفي، روحي و معنوي خاص و آموزههاي نشأت گرفته از سيره اهل بيت(ع) بحث بازگرداندن و تخليه پيكرهاي مطهر و مقدس شهدا فرصتي مغتنم براي همرزمان بازماندهاي بود كه از قافله دوستان شهيدشان جا مانده بودند و اين سلوك مقدس را فرصتي در امتداد آن حماسههاي ماندگار دوران طلايي دفاع مقدس ميديدند. در فرهنگ اسلامي و ديني اهميت و لزوم بازگرداندن پيكر مسلمانان به جنگهاي صدر اسلام، غزوات پيامبر(ص)، دوران حكومت امام علي(ع) و واقعه عاشورايي سرزمين كربلا برميگردد. در روايتي از رسول اكرم(ص) آمده؛ «ايشان مقداد و زبير را مامور كرد تا به جستوجوي جسد «حبيب بن عدي انصاري» و برگرداندن آن اقدام كنند.»(1)
تفحص شهدا ندايي است برخاسته از واقعه عاشورا، حضرت زينب(س) در ميان نيزههاي شكسته به دنبال تكههاي پيكر برادر بود تا به عنوان اولين بانوي تفحص شهدا الگوي انديشمندي براي بانوان تاريخ اسلام شود، هرچند كه براي عراقيها هيچگاه اين مساله مطرح نبود تا جايي كه تفحص كشتههاي عراقي نيز به زحمت اكيپهاي تفحص ايران و به نيت تبادل آنها با پيكرهاي شهدا انجام گرفت.
عليايحال گروههاي تفحص سپاه پاسداران در قالب لشكرها با همراهي گروههاي مردمي و با پشتيباني يگانهاي مهندسي و ادوات ارتش با عشق و تلاش و استمرار مثال زدني متحمل زحمات فراواني در امر كشف و انتقال پيكرهاي مقدس شهيدان وطن شدند؛ تا جايي كه بعضي از اين رزمندگان ديروز و رهروان امروز جان عزيز را در اين راه تقديم آرمانهاي انقلاب و اسلام كردند و ثمره تلاششان تشييع با شكوه شهدا و تابوتهاي سه رنگي شد كه به بركتشان باز هم چشم شهرها به فرهنگ نوراني شهادت گشوده شد تا تذكر و تلنگري براي ما زمينينان باشد؛ عزيزاني همچون شهيدان علي محمودوند، مجيد پازوكي، عليرضا غلامي، سيدعلي موسوي، محمدرضا رسولي، سيدابراهيم احمدپوري و... كه ياد و خاطر عزيزشان زينتبخش صفحات نوراني دفاع مقدس و امتداد آن در تفحص شده است.