فرماندهِ جهاد
«جهاد سازندگی» یکی از نهادهای انقلابی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با فرمان امام خمینی (ره) به منظور آبادانی و سازندگی کشور تشکیل شد. از این رو جوانان انقلابی و متدین بسیاری همچون مهدی ورشابی از سراسر کشور به این نهاد پیوستند تا به ایران اسلامی و مردم خدمت کنند.
تا پیش از آغاز جنگ تحمیلی، ماموریت اصلی جهاد سازندگی در استانها رسیدگی به محرومان و روستاها بود. ورشابی که متولد مشهد و از نیروهای جهاد سازندگی استان خراسان بود، تلاش زیادی برای محرومیتزدایی از مناطق محروم و توسعه اقتصادی روستاها انجام داد، اما با آغاز حمله عراق به کشورمان، نیروهای جهاد نیز مانند دیگر نهادهای انقلابی همچون سپاه و بسیج عازم جبهههای جنگ شدند تا به دفاع از سرزمین اسلامی ایران بپردازند. ورشابی اولین بار در سال 59 عازم جبهههای جنگ شد و در کنار رزمندگان قرار گرفت.
در نخستین ماههای جنگ تحمیلی نیروهای جهاد که از سراسر کشور به جبهه خوزستان و سایر جبههها آمده بودند، شکل و سازماندهی یافتند و مهندسی رزم را پایهگذاری کردند. بیشتر نیروهای جهاد از جامعه مهندسی کشور و از دانشجویان رشتههای فنی و مهندسی بودند. بنابراین آنها که یکی از آنها مهدی ورشابی بود، توانستند از عملیات امام علی (ع) و در غرب سوسنگرد خط پدافندی و خاکریز ایجاد کنند تا خطوط دفاعی ایران تثبیت شود. آن اقدام نقطه آغاز فعالیتهای مهندسی جنگِ جهاد و نقطه عطفی در فعالیتهای ورشابی و دوستانش همچون رضوی، طرحچی، شمایلی، فروزش، شهشهانی و... بود.
در دو گفتگو و یادداشتی که در صفحات بعد خواهید خواند با مجاهدتها و تلاشهای مرحوم ورشابی و نقشی که وی در دفاع مقدس و پس از آن داشت، آشنا خواهید شد. آنچه در ادامه میخوانید ردیابی حضور ورشابی در مهمترین برهههای تاریخ جنگ بر مبنای روزشمارهای منتشر شده توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه است.
1. تثبیت فاو با مجاهدت جهاد
23 اردیبهشت سال 65 چند روز پس از پایان عملیات والفجر هشت، جلسهای به منظور بررسی مشکلات و کمبودهایی که موجب کندی فعالیت مهندسی شده و نیز مشکلاتی که قرارگاههای مهندسی رزمی سپاه و جهاد سازندگی برای اجرای ماموریت خود با آن روبرو هستند در قرارگاه نیروی زمینی سپاه برگزار شد که علاوه بر ورشابی، شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، فروزنده فرمانده قرارگاه مهندسی خاتم الانبیا (ص)، داناییفر جانشین فرماندهی قرارگاه کربلا، عطار مسئول مهندسی رزمی سپاه جنوب کربلا و شمایلی مسئول پشتیبانی جهاد سازندگی ستاد کربلا حضور داشتند. در آن جلسه در خصوص ترمیم، اصلاح و نگهداری جادههای موجود در فاو، احداث جادههای ضروری ازجمله جادهای از اروند تا جاده استراتژیک، تقویت خاکریزهای خطوط مقدم، دوجداره کردن خاکریزهای در معرض حملات شدید، احداث و تکمیل بیمارستان صحرایی، احداث مواضع مناسب برای نیروهای پیاده و نیز سلاحها و تجهیزات، احداث پد بالگرد و... بحث و گفتگو شد.
ورشابی در آن جلسه به حجم فعالیتهایی که توسط جهاد سازندگی انجام شده و مشکلات و سختیهایی که در آن عملیات برای آنها پدید آمد، اشاره کرد. وی با بیان اینکه در این سه ماه (از ابتدای عملیات والفجر هشت تا آن زمان)، کار مهندسی مستمر و بیسابقهای در منطقه شده است، گفت: نزدیک به 80 درصد از باکیفیتترین نیروها و کادرهای مهندسی را از دست دادیم. از جهاد تهران، شش رده از کادر که مسئولیت محور و تشکیلات را به عهده داشتند، شهید یا زخمی شدهاند. در منطقهای کوچک، بر اثر آتش و ترکشهای دشمن 3 تن از بالاترین ردههای مسئولان مهندسی جهاد تهران و 8 دستگاه مهندسی را از دست دادیم. در همین عملیات کوچک 8 اردیبهشت و ادامه آن، 40 دستگاه مهندسیمان منهدم شد که حتی یک دستگاه آن هنوز جایگزین نشده است. آمبولانس نداریم که مجروحانمان را به اورژانس برسانیم. .... ما 4 هزار دستگاه سبک، نیمهسنگین و سنگین از جهاد به جبههها آوردهایم که هنوز یکی از آنها هم جایگزین نشده است. برای اولین بار در این سه ماه اخیر، بچههای جهاد نجفآباد جلوی ما ایستادهاند و از اینکه امکانات ندارند تا کارشان را تمام کنند ناراحتند. اما نداریم که بدهیم... امروز در منطقه فاو کارها را از نزدیک دیدیم. با وضعیتی که هست، تانکهای دشمن در فاصله کم به ردیف ایستادهاند، کارهایی که شده قابل تصور نیست.
2. شهادت مهندسیها در کربلای پنج
چند روز پس از آغاز عملیات کربلای پنج و پیشرویهایی که رزمندگان داشتند، ارتش عراق موفق به بازپسگیری دو سرپل غرب کانال پرورش ماهی و جزیره صالحیه شد. بدین منظور فرمانده عالی جنگ به جبهه جنوب رفت و نشستی با فرمانده نیروی زمینی سپاه و سایر فرماندهان برگزار کرد.
در بخشی از این نشست رحیم صفوی به نقش مهندسی اشاره کرد و گفت: «اینجا ما باید روی سه تا مطلب شدیداً کار کنیم. یک، مهندسی است. دوم، آتش و سوم، نیروی با سازمان و با فرمانده است. اینکه میگویم کار مهندسی، فرمانده لشکر میآید به ما میگوید باباجان، من که از شما هواپیمای اف – 16 نمیخواهم، به من گونی بدهید، به من پلیت بدهید. ما هم میگوییم نداریم، مصرف زیاد است. دو سه هزار تا میدهیم، ولی میگوید کار دو سه هزار تا نیست. بیشتر از اینها احتیاج دارند. اول باید مهندسیمان را تقویت کنیم. اصلاً این جزایر امالطویله و... الان لخت بدون استحکامات است، الان ما غافل هستیم. ما وسایل مهندسی نداریم، یعنی داریم ولی میآید میخورد هدف آتش دشمن قرار میگیرد. ده تا بیست تا میآورند، ولی میخورد. آقای ورشابی میگفت کلی اینجا دستگاه مهندسی منهدم شده و کلی از بچهها همین امروز شهید شدند.»
3. نبرد ماشینآلات در ماووت
در روز دوم بهمن سال 66 و پس از هفت روز عملیات پی در پی در منطقه عمومی ماووت، فرماندهان برای ارائه گزارش عملیات بیت المقدس 2 به حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی فرمانده عالی جنگ گرد هم آمدند و جلسهای باحضور فرماندهان یگانها و قرارگاههای نجف و قدس در قرارگاه شهید بروجردی در بانه برگزار شد.
مهدی ورشابی در این جلسه گزارشی از استعداد و ماموریت مهندسی در این عملیات ارائه کرد. وی گفت: «8 گردان مهندسی در این منطقه وارد کردیم که از اینها یک گردان در عقبههای منطقه مشغول است و 7 گردان هم به یگانها مامور شدند. ما 38 دستگاه بولدوزر، 28 دستگاه لودر و 10 دستگاه گریدر داریم که بعضی از اینها به خاطر زیادی انجام کار قادر به ادامه فعالیت نیستند.»
وی افزود: «در مجموع گردانهای ما حداکثر 4 دستگاه بولدوزر و 4 دستگاه لودر دارند و هر گردان 150 تا 250 نیرو دارند که براساس سازمان باید 350 نفر نیرو داشته باشند.»
در پایان این گزارش هاشمی رفسنجانی درباره اهمیت و ضرورت ماموریت جهاد سازندگی گفت: «از قول من به برادران بگویید اولویت مهندسی اینجاست، اینجا هر مشکلی که دارید، فشار تحمل میکنید، سوله نمیتوانید ببرید بزنید و... همه از عقبه است. شما از جاهای مهم هم که شده باید امکانات بردارید بیاورید اینجا.»
4. حضور در عملیات بیتالمقدس 5
در روز هجدهم فروردین سال 67 (سه روز پیش از اجرای عملیات بیتالمقدس 5 در ارتفاعات مرزی منطقه پنجوین عراق توسط ارتش جمهوری اسلامی) جلسهای با حضور سرهنگ صیادشیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش و محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران برگزار شد. در بخشی از این گفتگوی دونفره به نقش جهاد سازندگی و ورشابی اشاره شده است.
صیادشیرازی میگوید: «... راجع به مهندسی رزمی هم بگویم که تقریباً از چهار پنج روز پیش تقویت شد و آن جادههایی را که اینها میگفتند 25 روز یا 22 روز طول دارد، دیشب آماده شد... جاده دیشب رسیده بود زیر پای دشمن، 300 متر با دشمن فاصله بود. البته چهار، پنج تا بولدوزرشان گلوله خورد، از رده خارج شدند. البته یک جادهی جدیدی به آنها دادند از جناح راست به نام جادهی حمزه که میرود به طرف پنجوین و یک خاکریز دو سه کیلومتری هم به آنها دادند، چون جناح راست باتوجه به رودخانهی قزلچه باید یک پوشش بدهند که دور نخورند. مهندسی آخرین گزارشی را که داد این بود که مشغول هستند. در ضمن هوا هم بسیار عالی است و هیچ مشکلی ندارند و ما فقط آقای ورشابی را گفتیم بیاید، چون دستگاه کم داریم ایشان برای زمان شروع حمله بیاید و در قرارگاه باشد که الان از ارومیه راه افتاده است و تا ظهر هم میرسد.»