«سپاه» نشان داد که «انقلاب» زنده است
سیدمحمد غرضی از مبارزان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی است که همان روزها از ایران رفت و در کشور لبنان و سوریه آموزشهای نظامی دید و حتی خود به یکی از آموزشدهندگان تبدیل شد. غرضی که در ارتباط با بیت امام خمینی (ره) و در کشورهای لبنان و سوریه با نام مستعار «حیدری» شناخته میشد، از بنیانگذاران سپاه پاسداران و عضو اولین گروه فرماندهی است که مدت کوتاهی عهدهدار مسئولیت عملیات سپاه نیز بود.
ابتدا از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید، تشکر میکنم. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اگرچه در روز دوم اردیبهشت ماه سال 58 به طور رسمی آغاز به کار کرد، اما پیش از آن واحدهایی به همین منظور و با عنوان سپاه شکل گرفت که در نهایت با هم ادغام شدند. ایده شکلگیری سپاه نیز برخی معتقدند به روزهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بازمیگردد. باتوجه به اینکه شما از مبارزان پیش از انقلاب اسلامی هستید و با بیت امام خمینی (ره) در نجف ارتباط داشتید، ایده تاسیس سپاه چگونه شکل گرفت؟
غرضی: بسم الله الرحمن الرحیم. هر جنبش، حرکت و انقلابی نیازمند پاسبانی و نگهبانی است تا دستخوش تغییرات و حملات دشمنان قرار نگیرد. بنابراین از همان روزهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ذهن مبارزان و حضرت امام خمینی (ره) این موضوع وجود داشت که یک نهاد باید به دفاع از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن بپردازد. امام و مبارزان با درسی که از تاریخ ایران به خصوص جنبش ملی شدن صنعت نفت و انقلابهای دنیا آموخته بودند، به این نتیجه رسیدند که پس از پیروزی انقلاب باید سپاه شکل بگیرد.
من اوایل سال 58 خدمت امام خمینی (ره) رسیدم و گفتم تنها چیزی که انقلاب اسلامی را تهدید میکند کودتاست و برای مقابله با هر کودتای احتمالی باید کاری انجام بدهیم که ایشان فرمود: پیشنهاد شما چیست؟ من گفتم به شورای انقلاب دستور بدهید تا سپاه تشکیل شود. پس از اینکه من آن پیشنهاد را به امام خمینی (ره) دادم، ایشان در نامهای به شورای انقلاب نوشتند که تشکیل سپاه واجب است و شما در این زمینه اقدام کنید. امام خمینی (ره) آن نامه را به خانم دباغ دادند و ایشان نامه را به شورای انقلاب بردند.
خانم دباغ به من گفت که نامه امام خمینی (ره) را به شورای انقلاب بردم و به آیتالله شهید مطهری که رئیس شورای انقلاب بود، دادم. تعدادی از اعضای شورای انقلاب گفتند که دستور امام روی چشم ما قرار دارد و اجرا میکنیم، اما مسئولیت آن نباید برعهده یک فرد سیاسی باشد. از این رو چند روز بعد جلسهای تشکیل دادند، آقای جواد منصوری را به عنوان فرمانده سپاه معرفی کردند و سپاه به طور رسمی تاسیس شد.
برخی از موسسان و فرماندهان سابق سپاه از جمله جنابعالی، پیش از انقلاب اسلامی در کشورهای منطقه همچون سوریه و لبنان آموزشهای نظامی دیدید و با فعالیتهای چریکی آشنا شدید. آن آموزشها و فعالیتها تا چه میزان در انگیزه شما برای تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اثر داشت؟
غرضی: آن آموزشها و فعالیتها بیتاثیر نبود، اما در سطح کلان آنچه موجب شکلگیری سپاه شد، دغدغه و نگرانی نسبت به انقلاب بود؛ یعنی اگر آن آموزشها هم نبود ما بنا بر تجارب تاریخی خودمان و دیگران باید سپاه را تشکیل میدادیم. گفتم که یکی از دلایل تشکیل سپاه تجربه تلخ کودتای 28 مرداد و شکست نهضت ملی شدن صنعت نفت بود. من در زمان کودتای 28 مرداد، 12 ساله بودم و خودم دیدم که حکومت دکتر مصدق چگونه با یک تانک سرنگون شد. همیشه برای من سوال بود که چرا بیست میلیون نفر ایرانی نتوانستند در برابر یک تانک ارتش بایستند و نگذارند نهضت شکست بخورد.
این را هم بگویم که اگرچه ما پیش از انقلاب برای کسب آموزشهای چریکی و نظامی به کشورهای لبنان و سوریه رفتیم، اما خودمان هم بیتجربه و ناآشنا به فعالیتهای مبارزاتی نبودیم. ضمن اینکه در مسائل ایدئولوژیک و سیاسی دست برتر داشتیم و در این زمینه به آنها آموزش میدادیم. ما در تشکیلات سیاسی و نظامی خودمان پیش از انقلاب، دو اصل داشتیم و پذیرش آنها شرط عضویت افراد بود. یکی از آن دو اصل این بود که هر کس میخواهد جهاد کند، خودش باید هزینهاش را پرداخت کند و نفسش را درگیر سازد؛ اینکه از اموال و انفس دیگران هزینه کنیم، قابل قبول نبود. در آن سپاهی که من فرماندهاش بودم، این اصل را تکرار کردیم. به همه هم گفتم هرکس اموالی دارد در صندوقی بگذارد تا هر فرد نیاز دارد، از آن صندوق برداشت کند. صندوق پُر شد و خیلیها از این رویه استقبال کردند.
منظور شما و سایر موسسان سپاه از «پاسداری انقلاب اسلامی» چه بود؟ آیا پاسداری تنها معطوف به امور امنیتی و نظامی بود؟
غرضی: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با هدف پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهایش ایجاد شد. پاسداری از انقلاب اسلامی نیز تنها نظامیگری نیست. انقلاب اسلامی اهداف والا و دشمنان سرسختی دارد. تحقق آن اهداف و مقابله با دشمنان گاهی با نظامیگری و گاهی با فعالیتهای دیگر محقق میشود. سردار شهید حاج قاسم سلیمانی یک فرمانده بزرگ نظامی بود، اما دیپلمات ورزیدهای هم بود. مقابله با آمریکا و لیبرالیسم تنها با اقدامات نظامی امکانپذیر نیست. شهید سلیمانی اگر توانست آمریکاییها را در منطقه شکست دهد به این دلیل بود که فقط نظامی نبود.
بنابراین سپاه فقط یک نهاد نظامی نیست و به اعتقاد من هر کس که وفادار به انقلاب اسلامی باشد، عضو سپاه است. هر کس هم که به دفاع از انقلاب اسلامی و دستاوردهایش بپردازد و در راستای تحقق اهدافش تلاش کند، پاسدار است. هیچ کس نمیتواند سپاه را مصادره کند. سپاه متعلق به مردم و انقلاب اسلامی است. دلیل موفقیت سپاه از بدو تاسیس تاکنون عدم وابستگی به گروه خاصی است. هرکس برای انقلاب اسلامی و مردم کار کند، موفق خواهد شد. شهید صیادشیرازی در دورهای به سپاه رفت و به آموزش نظامی نیروهای سپاه پرداخت؛ چون سپاه برای مردم بود. هر کس که در نظام جمهوری اسلامی خدمت میکند باید حقوق عامه را بر حقوق خاصه ترجیح دهد و خود را برای مردم بداند.
در ابتدای تشکیل سپاه، دولت موقت و نهضت آزادیها تلاش میکردند سپاه زیر نظر آنها باشد. آنها به دنبال پاسداری از انقلاب اسلامی نبودند و فقط میخواستند سپاه را مصادره کنند، اما امام خمینی (ره) در برابر آنها و هرکسی که میخواست این نهاد مردمی و انقلابی را مصادره کند، ایستاد. زمانی که مجوز فعالیت سپاه صادر شد، دولت موقت با دیگران درگیر شد. ما مسئولیت سپاه را برعهده داشتیم، اما آقای یزدی مخالفت میکرد و اختلال به وجود میآورد. البته دیگران هم مداخله کردند.
این نکته را هم باید بگویم که ما با تاسیس سپاه به دنبال حذف ارتش و جایگزینی نبودیم. آنهایی که به دنبال حذف ارتش بودند، در خیابانهای تهران رژه میرفتند و شعار انحلال ارتش سر میدادند، بعدها خودشان دست به اسلحه بردند و مردم بیگناه و زنان و مردان را در کوچه و بازار کُشتند. آنها میخواستند ارتش را حذف کنند تا خودشان قدرت نظامی و اسلحه را به دست بگیرند و به جان مردم و کشور بیافتند. سپاه با هدف پاسداری از انقلاب اسلامی تاسیس شد و مسئولیت ارتش حراست از مرزهای جمهوری اسلامی ایران بود. این دو تعارضی با یکدیگر نداشته و ندارند و هر دو در راستای سربلندی انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی گام برمیدارند.
شما و برخی از افراد و شخصیتها در تاسیس و راهاندازی سپاه نقش داشتید، اما بعد از آن حضوری در سپاه نداشتید. دلیل آن چه بود؟
غرضی: سپاه یک نهاد نظامی بود و من سیاسی بودم. از این رو نباید در سپاه میماندم. امام نیز دستور دادند، آنهایی که میخواهند کار سیاسی بکنند از سپاه بروند. در آن برههای هم که در سپاه بودم، سیاسی نبودم. گروهها و احزاب سیاسی که قدرت را در دست داشتند، موافق من نبودند، من هم به فعالیت نظامی پرداختم. بعد هم که استاندار خوزستان شدم و مسئولیتهای دولتی پیدا کردم، در کنار نظامیها بودم.
البته بنده در ابتدا فرمانده سپاه بودم و نام «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را نیز برای این نهاد انقلابی برگزیدم. در روزهای نخست انقلاب تاسیسات اطلاعاتی که از ساواک به دست آمده بود، زیر نظر من قرار داشت. جمعی از افراد انقلابی هم که علاقهمند به امور نظامی و... بودند در کنار من بودند. فعالیتهایی که انجام میدادیم با هدف حراست و حفاظت از انقلاب اسلامی بود. من اسم آن گروه خودمان را سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گذاشته بودم. اما پس از تشکیل سپاه به طور رسمی، حدود هفت نفر از جمله مرحوم هاشمی، شهید محمد منتظری و جواد منصوری آمدند. جلسهای برگزار کردند و آقای منصوری را به عنوان فرمانده جدید سپاه برگزیدند. بعد هم آقای عباس دوزدوزانی و آقای عباس ابوزمانی (ابوشریف) به عنوان فرمانده تعیین شدند. آرم و لباس سپاه نیز در آن دورهها طراحی و مشخص شد.
اکنون وضعیت سپاه را چگونه ارزیابی میکنید و آیا سپاه توانسته اهدافی را که در ابتدای انقلاب برای آن پیشبینی شده بود، محقق سازد؟
غرضی: خوشبختانه سپاه با تلاش و مجاهدت روز به روز رشد کرده و به دفاع از کشور ایران پرداخته است. من سپاه را از جان خودم بیشتر دوست دارم. سپاهیان بسیاری در غائله کردستان، دوران دفاع مقدس و پس از آن برای حفظ ایران اسلامی جان خود را فدا کردند.
سپاه امروز خواب را از چشم آمریکاییها گرفته و در تحولات منطقه اثرگذار است. من نظم سپاه را بسیار قبول دارم و معتقدم که نظم، ایمان و اقتدار سپاه موجب تسلط و پیروزی بر آمریکاییها خواهد شد. سپاه در دهههای اخیر پیروزیهای بزرگی در برابر آمریکا در خلیج فارس و منطقه به دست آورده و در ادامه نیز انشاالله پیروز خواهد بود.
سپاه و فرماندهان آن نشان دادند که انقلاب اسلامی زنده و پویاست و با قدرت به حرکت خود در برابر استکبار جهانی و آمریکا ادامه میدهد. تشییع پیکر سردار شهید سلیمانی در شهرهای مختلف در کشور ایران و عراق نشان داد که هم مردم ایران و هم ملتهای مستضعف منطقه علاقهمند به سپاه و انقلاب اسلامی هستند. مردمی بودن سپاه در آن تشییع باشکوه که 25 میلیون نفر در آن شرکت کردند، بیش از گذشته نمایان شد. قاسم سلیمانی سرباز وطن بود که از سپاه برآمد و ملتهای ایران و عراق برای بدرقه او به پا خاستند. انشاالله انتقام خون سردار شهید سلیمانی گرفته شود و آرزوی دیرینه مردم منطقه محقق و آمریکا از غرب آسیا خارج شود.